เมืองไทยเป็นเมืองที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชพรรณและผลไม้นานาชนิดมีทุเรียนเป็นราชาแห่งผลไม้ ซึ่งมีรสชาติหวานมันให้พลังงานสูงทำให้ร่างกายรู้สึกร้อน และได้มีการขนานนามให้ มังคุดซึ่งมีรสชาติหวานเย็น รับประทานแล้วรู้สึกชื่นใจ เป็นราชินีแห่งผลไม้มาคู่กันได้รับความนิยมทั้งในประเทศและต่างประเทศ มีการส่งออกทั้งในเอเชีย จีน ญี่ปุ่นยุโรปและตะวันออกกลาง

มังคุด (Mangosteen) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Garciniamangostana Linn. มีถิ่นกำเนิดบริเวณคาบสมุทรมลายูสำหรับประเทศไทยมีการเพาะปลูกกันมากในภาคใต้และภาคตะวันออกในกรุงเทพมหานครมีวังสวนมังคุด ซึ่งตั้งอยู่บริเวณวังหลัง โรงพยาบาลศิริราชสันนิษฐานว่าเป็นพื้นที่สำหรับปลูกมังคุดเพื่อรับรองคณะทูตที่เดินทางมาจากเมืองอื่นปัจจุบันถ้าใครเดินทางไปวังหลัง บริเวณทางเดินไปวัดระฆังยังพบเห็นกำแพงของวังสวนมังคุดปรากฏอยู่ (1)

สรรพคุณมังคุด ตามตำรายาไทยของมังคุดระบุไว้ว่า

-         รากทำให้ประจำเดือนมาตามปกติ รักษาโรคบิดมูกเลือด

-         ต้น ใบ และดอกรักษาโรคบิดมูกเลือด

-         เปลือกต้นชะล้างบาดแผล รักษาแผล

-         ผลดิบ สมานแผลแก้บาดแผล แก้ท้องร่วง แก้บิด

-         เปลือกผลแก้ท้องร่วง สมานแผล แก้ท้องเสีย

-         เนื้อในผลบำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย (2)

สำหรับงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์พบว่าเนื้อมังคุดมีสารกลุ่มแคททีชินและฟลาวานอยด์มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ แต่ฤทธิ์น้อยกว่าเปลือกมังคุด ซึ่งจะพบสารกลุ่มแซนโทนปัจจุบันมีการพัฒนาน้ำคั้นเนื้อมังคุดผสมเปลือกมังคุดโดยเน้นประโยชน์เรื่องการต้านอนุมูลอิสระมีการศึกษาวิจัยอย่างต่อเนื่องเพื่อพัฒนาน้ำมังคุดเข้มข้นให้เป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพรวมไปถึงการศึกษาเรื่องความเป็นพิษของการนำเปลือกมังคุดมาใช้สำหรับบริโภคที่จำเป็นต้องคำนึงถึงขนาดที่ใช้เนื่องจากมีรายงานความเป็นพิษต่อตับของสารกลุ่มแซนโทนที่พบในเปลือกมังคุด (3-4) สำหรับการรับประทานเนื้อมังคุดสดถึงแม้ได้รับสารต้านอนุมูลอิสระเพียงเล็กน้อย แต่รสชาติก็หวานอร่อยถูกใจผู้บริโภคอย่างไรก็ตาม ควรระมัดระวังในผู้ที่ต้องควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด นอกจากนี้มังคุดยังมีการนำมาใช้ในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางเปลือกมังคุดซึ่งมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระต้านการอักเสบและต้านเชื้อแบคทีเรีย Propionibacteriumacnes และ Staphylococcus epidermidis ซึ่งเป็นสาเหตุของการเกิดสิว(5) นำมาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์บำรุงผิวและผลิตภัณฑ์รักษาสิว (6-7)นอกจากนี้ยังมีการศึกษานำเปลือกมังคุดมาเป็นส่วนผสมในผลิตภัณฑ์ลดกลิ่นปาก (8) เจลและเพสต์สำหรับป้ายปาก เพื่อใช้รักษาโรคปริทันต์และแผลในปากเนื่องจากมีฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของโรคในช่องปาก (9) และมีการทดลองนำครีมผสมสารสกัดเปลือกมังคุดไปรักษาแผลที่เท้าของผู้ป่วยเบาหวานพบว่าได้ผลดี (10) อย่างไรก็ตามการนำเปลือกมังคุดมาใช้ประโยชน์ภายนอกก็ยังต้องศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเกิดการแพ้อาการข้างเคียง และขนาดที่ปลอดภัยจะเห็นได้ว่ามังคุดนอกจากจะเป็นผลไม้ที่มีรสชาติดีแล้วยังมีประโยชน์ต่อสุขภาพหลายด้านสมกับเป็นราชินีแห่งผลไม้ของไทยจริงๆ

ขอบคุณข้อมูล ผู้ค้นคว้าเรียบเรียง ธิดารัตน์จันทร์ดอน  สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล

เอกสารอ้างอิง

ประวัติวังหลัง [อินเทอร์เน็ต]. 2558 [เข้าถึงเมื่อ 14 ก.พ. 2558].เข้าถึงได้จาก: http://www.sr.ac.th/sr_thai/lesson_001.html

นันทวรรณ บุณยะประภัศร.สมุนไพรไม้พื้นบ้าน เล่ม 3. กรุงเทพฯ: บริษัทประชาชน จำกัด, 2542:823 หน้า.

จริงแท้ ศิริพานิช. มังคุด:นวัตกรรมจากงานวิจัย. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.), 2557:198 หน้า.

สุวิมล ทรัพย์วโรบล.ผลของแซนโธนที่สกัดจากเปลือกมังคุดในเซลล์ตับอิสระที่แยกได้จากหนูขาว.วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเภสัชวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2540.

Chomnawang MT, Surassmo S, Nukoolkarn V,Gritsanapan W. Effect of Garcinia mangostana on inflammation caused byPropionibacterium acnes. Fitoterapia 2007;78(6):401-408

Pothitirat W, Pithayanukul P, Chomnawang MT,Gritsanapan W. Physical and biological stabilities on anti-acne inducingbacteria activity of Garcinia mangostana fruit rind extract gel. Proceeding ofthe 7th Indochina conference on pharmaceutical sciences advancing pharmacy forAsean community; 2011, 14-16 December; Bangkok. 520-2.

Chomnawang MT, Surassmo S, Nukoolkarn V,Gritsanapan W. Antimicrobial effects of Thai medicinal plants againstacne-inducing bacteria. J Ethnopharmacol. 2005; 101(1-3): 330-333.

Rassameemasmaung S, Sirikulsathean A, AmornchatC, et al. Effects of herbal mouthwash containing the pericarp extract ofGarcinia mangostana L. on halitosis, plaque and papillary bleeding index. J IntAcad Periodontol 2007;9:19-25.

พินิติ รตะนานุกูล และคณะ.การศึกษาสารสกัดจากมังคุดในการพัฒนาเพื่อเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์. การสัมมนา เรื่องการเผยแพร่ผลงานวิจัยด้านสมุนไพรสู่ระดับอุตสาหกรรม ครั้งที่ 2. วันที่ 19-20 มีนาคม 2552;โรงแรมมิราเคิล แกรนด์ คอนเวนชั่น. กรุงเทพฯ.

กุสุมา กำจร.การเปรียบเทียบการหายของแผลที่เท้าระหว่างการทำแผลด้วยครีมเปลือกมังคุดกับการทำแผลเปียกด้วยน้ำเกลือนอร์มัลในผู้ป่วยเบาหวาน.วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, สาขาวิชาการพยาบาลผู้ใหญ่ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล, 2546.