มหาสถูปแห่งเกสเรียเป็นสถูปเดียวกับที่ปรากฏในบันทึกของพระถังซำจั๋ง ที่เคยจาริกแสวงบุญมายังสถานที่แห่งนี้ท่านได้กล่าวไว้ว่าสถานที่แห่งนี้เป็นที่ตั้งของพระมหาสถูปที่ประดิษฐานบาตรของพระพุทธองค์ที่พระพุทธเจ้าทรงประทานแก่ชาววัชชีเมืองไวสาลีที่ตามมาส่งเสด็จพระพุทธองค์เป็นครั้งสุดท้ายก่อนจะเสด็จไปยังเมืองกุสินาราเพื่อเสด็จดับขันธปรินิพพาน

       เกสริยาในปัจจุบันอยู่ห่างจากกุสินาราประมาณ 120 กิโลเมตร ในเขตรัฐพิหารระหว่างทางจากเมืองไวสาลีไปยังเมืองกุสินารา

       ในหนังสือ "เยือนอินเดีย" ของ ดร.พระมหาดาวสยาม วชิรปญฺโญ ให้ข้อมูลเกี่ยวกับเกสเรียไว้ว่า ในสมัยพุทธกาลนั้น สถานที่แห่งนี้เป็นหมู่บ้านชื่อว่า เกสปุตตนิคม ตั้งอยู่ในแคว้นโกศล เมื่อพระบรมศาสดาเสด็จผ่านมา ได้แสดงธรรมโปรดชาวบ้านแห่งนี้ มีพระสูตรสำคัญคือ เกสปุตตสูตร ชื่อนี้คนไทยไม่ค่อยคุ้น แต่ถ้าเอ่ยถึง "กาลามสูตร" แล้วรับรองว่าร้องอ๋อ เพราะเป็นพระสูตรแสดงวิธีการใช้ความเชื่อของคน 

        โดยพระพุทธองค์ทรงลำดับขั้นตอนไว้มากมาย เช่นว่า อย่าเพิ่งเชื่อโดยการได้ยินสืบๆ กันมา อย่าเพิ่งเชื่อโดยการฟังข่าว อย่าเพิ่งเชื่อเพราะว่ามีอยู่ในตำรา อย่าเพิ่งเชื่อแม้กระทั่งว่าผู้ที่พูดนั้นเป็นครูบาอาจารย์ผู้มีชื่อเสียงโด่งดัง เป็นต้น ก็ตรงหมู่บ้านนี้แหละ ชาวบ้านนี้แต่เดิมชื่อว่า ชาวกาลามะ พระสูตรนี้จึงนิยมเรียกว่า กาลามสูตร

แรกนั้นท่านว่า ชาวเกสปุตตะสร้างสถูปขนาดเล็กไว้เป็นพุทธบูชา ต่อมาพระมหากษัตริย์ในราชวงศ์ต่างๆ นับตั้งแต่ราชวงศ์โมรียะของพระเจ้าอโศกมหาราช ราชวงศ์ศุงคะ ราชวงศ์กุษาณ ราชวงศ์คุปตะ ราชวงศ์ปาละ ได้สร้างเสริมขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งกลายเป็นมหาสถูปดังที่เห็น ก่อนอินเดียจะถูกมุสลิมยึดครองและพระพุทธศาสนาก็ราโรยลงไป นับเป็นเวลานานถึง 800 ปี ก่อนที่อังกฤษจะเปิดอินเดียสู่สายตาชาวโลก และพระพุทธศาสนาก็ได้รับอานิสงส์จากการขุดค้นของนักโบราณคดีชาวอังกฤษ มีท่านเซอร์ อเล็กซานเดอร์ คันนิ่งแฮม เป็นต้น

 อ่านเพิ่มเติมได้ที่

www.alittlebuddha.com/P.M.../P.M.Narin%20in%20India%202009%2022.html

เรื่องระยะทาง เกสเรียอยู่ห่างจากเมืองไพศาลี 55 กิโลเมตร จากเมืองปัตนะ 120 กิโลเมตร จากมุซาฟาร์ปูร์ 75 กิโลเมตร จากโมติหารี 54 กิโลเมตร ตัวสถูปตั้งอยู่บนทางแยกจากเส้นทางจากไพศาลี-กุสินารา เข้าไปอีกประมาณ 10 กิโลเมตร 

ทำไม..ถึงใหญ่โตมโหฬารเกินกว่าพุทธสถานทั้งหมด

วัดความกว้างได้ 1400 ฟุต ส่วนสูง 123 ฟุต

ขณะที่บุโรบุโดนั้นสูงเพียง 103 ฟุตเท่านั้น