ครั้งนั้นพระอานนท์เถรเจ้าได้กราบทูลพระองค์ว่า ในกาลก่อนภิกษุทั้งหลายที่ได้แยกย้ายกันไปจำพรรษา อยู่ตามชนบทในทิศต่าง ๆ เมื่อสิ้นไตรมาสครบ ๓ เดือน ตามวินัยนิยม หรือออกพรรษาแล้ว ข้าพระองค์ทั้งหลายก็ย่อมจะเดินทางมาเฝ้าพระองค์เป็นอาจิณวัตร ก็เพื่อจะได้เห็นจะได้เข้าใกล้ จะได้อุปัฏฐากพระองค์ อันจะทำให้เกิดความเจริญทางจิต ก็มาบัดนี้ เมื่อกาลแห่งการล่วงไปแห่งพระองค์แล้ว ก็แล้วข้าพระองค์ทั้งหลายก็จะไม่ได้เห็น จะไม่ได้นั่งใกล้ จะไม่ได้สากัจฉา(สนทนาธรรม) เหมือนกับสมัยที่พระองค์ยังมีพระชนม์ชีพอีกต่อไป

ขอบคุณภาพจาก YouTube

       ครั้นเมื่อพระอานนท์กราบทูลดังนี้แล้ว พระตถาคตเจ้าได้ทรงแสดงสถานที่ ๔ ตำบลว่า เป็นสิ่งที่ควรจะดู ควรจะได้เห็น ควรจะเกิดสังเวช (ความสลดใจกระตุ้นเตือนจิตให้คิดกระทำแต่สิ่งดีงามแก่กุลบุตร กุลธิดา ผู้มีศรัทธา คือ

       ๑. สถานที่พระตถาคตเจ้าบังเกิดแล้ว คือประสูติจากพระครรภ์มารดา คืออุทยานลุมพินี

       ลุมพินี (Lumpimi) คือ พุทธอุทยานแห่งชาติ ซึ่งเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้าปัจจุบันอยู่ในตำบลรุมมินเด จังหวัดไพราว่า หรือเรียกว่า สิทธัตถะนคร ประเทศเนปาล

       ในสมัยพุทธกาล สวนลุมพินีวัน ตั้งอยู่ระหว่างเมืองกบิลพัสดุ์และกรุงเทวทหะ ซึ่งในสมัยนั้น พระนางสิริมหามายาทรงพระครรภ์ได้ ๑๐ เดือน จะเสด็จเดินทางไปกรุงเทวทหะเพื่อให้กำเนิดพระกุมารยังบ้านเกิดของพระนาง แต่เมื่อเสด็จมาถึงสวนลุมพินีวัน พระนางก็ได้ประสูติพระราชกุมารใต้ต้นสาละในวันเพ็ญวิสาขปุรณมี เดือน ๖ ก่อนพุทธศักราช ๘๐ ปี

สถานที่พระตถาคตเจ้าตรัสรู้พระอนุตรสมัมมาสัมโพธิญาณ ในวันเพ็ญ เดือน ๖

ขอบคุณภาพจาก ร่วมบุญ ทัวร์การกุศล Cultural Trip

      ๒. สถานที่พระตถาคตเจ้าตรัสรู้พระอนุตรสมัมมาสัมโพธิญาณ ตำบลหนึ่ง คือ ควงไม้โพธิ์พุทธคยา

      พุทธคยาในสมัยพุทธกาล ตั้งอยู่ในดินแดนที่เรียกกันว่า ชมพูทวีป อยู่ในหมู่บ้านนิคมชื่อว่า อุรุเวลา แคว้นมคธ เป็นสถานที่ร่มรื่นเหมาะแก่การบำเพ็ญเพียรทางจิต เมื่อพระพุทธองค์ได้ทรงตรัสรู้ ในวันเพ็ญวิสาขปุรณมี เดือน ๖ แล้ว พระองค์ก็ได้ประทับอยู่ ณ พุทธคยา เพื่อเสวยวิมุติสุข (ความสุขอันเกิดจากความหลุดพ้น) อยู่ ๗ สัปดาห์ และเกิดเรื่องราวต่าง ๆ มากมาย ณ โพธิมณฑลแห่งนี้

       พุทธคยา (Bodh Gaya) ซึ่งเป็นอนุสรณียสถานระลึกถึงการตรัสรู้ของพระพุทธองค์นั้น ถูกเริ่มสร้างขึ้นตั้งแต่สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช และสร้างต่อเติมเรื่อยมา

       ต้นพระศรีมหาโพธิ์ (Mahabodhi Tree) ซึ่งในปัจจุบันเป็นต้นที่ ๔ ปลูกเมื่อพ.ศ. ๒๔๓๓ ซึ่งอธิษฐานปลูกโดย ท่านเซอร์อเล็กซานเดอร์ คันนิ่งแฮม นักโบราณคดีชาวอังกฤษ

        ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ต้นที่ ๑ เป็นสหชาติเกิดพร้อมกับพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มีอายุได้ ๓๕๒ ปี สาเหตุหมดอายุเพราะ พระชายาของพระเจ้าอโศกให้หญิงสาวใช้มาทำลาย

       ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ต้นที่ ๒ เกิดจากแรงอธิษฐานของพระเจ้าอโศกมหาราช ว่า "ถ้าหน่อโพธิ์ไม่แตก และงอกขึ้นมาพระองค์ก็จะไม่ลุกขึ้น" ซึ่งมีอายุได้ ๘๙๑ ปี ก็ถูกกษัตริย์จากเบงกอลนามว่า พระเจ้าศศางกะ ซึ่งสั่งทหารบุกเข้ามาทำลายประมาณ ปี พ.ศ. ๑๓๐๐ เศษ

       ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ต้นที่ ๓ เกิดจากการอธิษฐานของกษัตริย์ปูรณะวรมา โดยการนำน้ำนมจากแม่โค ๑,๐๐๐ ตัว มารดหน่อโพธิ์เก่า จนกระทั่งแตกหน่อขึ้นมาใหม่ ซึ่งมีอายุได้ ประมาณ ๑,๒๕๘ ปี หมดอายุขัยเอง

สถานที่พระตถาคตเจ้าให้พระอนุตรธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ในวันเพ็ญเดือน ๘

ขอบคุณภาพจาก The Best Trip Service

       ๓. สถานที่พระตถาคตเจ้าให้พระอนุตรธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เป็นไปหรือแสดงปฐมเทศนาตำบลหนึ่ง คือ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี

       เมืองพาราณสี (Varamasi) เป็นเมืองที่มีความเก่าแก่ที่สุดของประเทศอินเดีย ที่ไม่เคยล่มสลาย จนกระทั่งได้ขึ้นชื่อว่าเป็นเมืองหลวงของวัฒนธรรมแห่งภารตะชน ซึ่งในสมัยพุทธกาล พราราณสีเป็นเมืองหลวงของแคว้นกาสี ตั้งอยู่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำคงคา คำว่า "พาราณสี" วรุฒะ + อสี ทั้งสองคำนี้ เป็นชื่อของแม่น้ำ เมื่อนำมารวมกันจึงได้คำว่า "พาราณสี" เป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์ ๑ ใน ๗ เมืองของอินเดีย

       สารนาถ คือ บริเวณป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ในเมืองพาราณสี เป็นสถานที่ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา เป็นครั้งแรกที่มีชื่อว่า "ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร" ซึ่งสารนาถตั้งอยู่ห่างจากเมืองพาราณสีประมาณ ๘ กิโลเมตร

       คำว่า "สารนาถ" มาจาก สารังค+นาถ สารนาถ ซึ่งแปลว่าที่พึ่งของกวาง (สารังคะ แปลว่า กวาง)

สถานที่พระตถาคตเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพาน ในวันเพ็ญเดือน ๖

ขอบคุณภาพจาก phuketdata.net

       ๔. สถานที่พระตถาคตเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานแล้วด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุตำบลหนึ่งคือ สาลวโนทยาน เมืองกุสินารา (ปัจจุบันเรียก กาเซีย)

       กุสินารา เป็นที่ตั้งของสังเวชนียสถานแห่งที่ ๔ ในสมัยพุทธกาลเป็นเมืองเอกหนึ่งในสองของแคว้นมัลละ อยู่ตรงข้ามฝั่งแม่น้ำคู่กับเมืองปาวา ซึ่งเป็นที่ตั้งของ สาลวโนทยาน หรือาป่าไม้สาละ ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานและเป็นสถานที่ถวายพระเพลิงพระบรมศพของพระพุทธองค์ ซึ่งตั้งอยู่ในพระราชอุทยานของเจ้ามัลละฝ่ายเหนือแห่งเมืองกุสินารา ชื่อว่า "อุปวตฺตนสาลวนํ" หรือเรียกว่า สาลวโนทยาน แปลว่า สวนป่าไม้สาละร่มรื่น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จดับขันธปรินิพพาน ในวันเพ็ญวิสาขปุรณมี เดือน ๖

แผนที่แสดงที่ตั้ง สังเวชนียสถานทั้ง ๔ ตำบล

ขอบคุณภาพจาก Pantip

        ดูก่อนอานนท์ ชนทั้งหลายเหล่าใดมีเจติยได้จาริกไปแล้วของพระตถาคตเจ้าทั้ง ๔ ตำบลนี้แล้ว จักเป็นคนเลื่อมใส เมื่อกระทำกาลกริยา (ตาย) ลง ชนทั้งหลายเหล่านั้น จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงความ ๔ ตำบลว่า เป็นที่ควรเห็น ควรดู ควรให้เกิดสังเวชของกุลบุตร กุลธิดา ผู้มีศรัทธาด้วยประการฉะนี้แล

อ้างอิงจากหนังสือ: ขุมทรัพย์แห่งปัญญาในดินแดนพุทธภูมิ