สัตวโลกทุกชีวิตเกิดมาแล้วต้องตาย ไม่เว้นแม้รายเดียว คือเกิดเท่าไร ก็ตายเท่านั้น ต่างกันแต่ตายช้าหรือตายเร็ว ทุกคนจึงตกอยู่ในฐานะนักโทษรอประหารตั้งแต่เกิด ยิ่งกว่านั้นต่างถูกยัดเยียดให้ต้องผจญกับความทุกข์ 4 ประการตลอดชีวิต คือ

          1. ทุกข์จากสรีระ

          2. ทุกข์จากสังคม

          3. ทุกข์จากอาชีพ

         4. ทุกข์จากกิเลส

มองตนให้เป็น ตอน ทุกข์จากสังคม เป็นความทุกข์ที่เกิดจากการกระทบกระทั่งซึ่งกันและกันของผู้อยู่ร่วมกันในสังคม

มนุษย์จำเป็นต้องอยู่ร่วมกันเป็นสังคม เพื่อการพึ่งพาอาศัยกัน หากใครไม่ได้ฝึกตน

       1. มีความประณีตในการป้องกันกำจัดสรีรทุกข์ไม่พอ ย่อมเพาะนิสัยมักง่ายไม่มีความสำรวมกาย

        2. มีความสำรวมวาจากับผู้อื่นไม่พอ ย่อมมีแต่ความขัดแย้ง จับผิด ขี้ระแวง โจมตี ใส่ร้าย นินทา ตลอดจนริษยากันและกันไม่รู้จบ

       3. รู้จักหน้าที่พลเมืองดีที่ต้องกระทำต่อกันไม่พอ ตนเองและผู้อยู่รอบข้างจึงต่างต้องไม่สบายกายไม่สบายใจ ด้วยเรื่องไร้สาระเพิ่มขึ้นตลอดเวลา อันเป็นที่มาของความวุ่นวายในสังคมทุกระดับ

ขอบคุณภาพจาก ฅนวิถีพุทธ

ความสำรวมกาย คือ การควบคุมการกระทำต่าง ๆ ทางกายให้อยู่เหนืออำนาจกิเลส เช่น ความโลภ ความโกรธ ความหลง ฯลฯ เป็นการป้องกันการละเมิดกฎแห่งกรรม - กำจัดทุกข์ภัยให้แก่ตนเองและสังคม

ไม่ทำตามอำนาจกิเลส ทุก ๆ ภารกิจที่ทำ ต้อง 

       - ไม่มีการฆ่า 

       - ไม่มีการลักขโมย 

        - ไม่มีการประพฤติผิดในกาม 

        - ไม่ละเมิดมารทาททางที่ดีงามในสังคม

เลือกทำเหนืออำนาจกิเลส ทำให้

       - รักษาสุขภาพเป็น

        - มีมารยาทงาม นุ่มนวล

        - ปฏิบัติหน้าที่ประจำทิศ 6 โดยปราศจากอคติ 4

       - สร้างบุญเป็นประจำ

ขอบคุณภาพจาก DMC.tv

ตัวอย่างความไม่สำรวมกายในเรื่องมารยาทที่ทำให้ประสบทุกข์ประจำในสังคม คือ

       - การไม่ควบคุมอิริยาบถ 4 เช่น ท่าทางการยืน - เดิน - นั่ง - นอน ไม่สุภาพเรียบร้อย การไปในสถานที่ที่ไม่ควรไป ฯลฯ

        - การแต่งกายไม่เรียบร้อย - ไม่สมควร ตามกาลเทศะ

        - การไม่ควบคุมกิริยาน่ารังเกียจ เช่น ขาก ควัก แคะ แกะ เกา หยิบ ยื่น โยน ขว้าง ฯลฯ โดยไม่เกรงใจใคร

        - การไม่มีสัมมาคารวะ เช่น ไม่ให้เกียรติผู้ใหญ่ ผู้หญิง สมณะ

        - การไม่รักษาระเบียบวินัยในการทำงาน เช่น ทำงานไม่เต็มกำลัง เข้างานสาย เลิกงานก่อนเวลา ฯลฯ

ตัวอย่างความไม่สำรวมกาย ในเรื่องศีลธรรม ที่ทำให้ประสบทุกข์อย่างหนักในสังคม คือ

         - การฆ่าการเบียดเบียนกันด้วยวิธีการต่าง ๆ เช่น ฆ่าให้ตายอย่างทรมาน การสังหารหมู่ การยกพวกตีกัน ฯลฯ

        - การยึดเอาทรัพย์ของผู้อื่นมาเป็นของตน เช่น ลักขโมย ปล้น ชิง วิ่งราว คอรัปชั่น ละเมิดลิขสิทธิ์ ฯลฯ

        - การประพฤติผิดในกาม เช่น ล่วงละเมิดทางเพศในบุตร ภริยา สามีของผู้อื่น ในนักบวช ในเพศเดียวกัน หรือแม้กระทั่งในสัตว์ดิรัจฉาน ฯลฯ

        - การหมกมุ่นในอบายมุข เช่น การดื่มน้ำเมา การเที่ยวกลางคืน การเที่ยวดูมหรสพ การเล่นการพนัน การคบคนชั่วเป็นมิตร ฯลฯ

ขอบคุณภาพจาก data.bopp-obec.info

ความสำรวมวาจา คือ การควบคุมการพูดให้อยู่เหนืออำนาจกิเลส เป็นการป้องกันการละเมิดกฎแห่งกรรม - กำจัดทุกข์ภัยให้แก่ตนเองและสังคม

ไม่พูดตามอำนาจกิเลส ทำให้

        - ไม่พูดเท็จ ให้เข้าใจผิด

        - ไม่พูดส่อเสียด ให้แตกแยก

        - ไม่พูดคำหยาบ ให้ระคายใจ

       - ไม่พูดเพ้อเจ้อ ให้เสียเวลา

เลือกพูดเหนืออำนาจกิเลส ทำให้

        - พูดเหมาะสมตามกาล

        - พูดเรื่องจริง อิงหลักฐาน

        - พูดคำสุภาพ อ่อนหวาน น่ารับไปทำธุระให้

        - พูดแต่คำมีประโยชน์ ติ - ก็เพื่อให้แก้ไข ชม - ก็เพื่อให้กำลังใจ

        - ตั้งจิตเมตตาก่อนพูด

ขอบคุณภาพจาก ข่าว ธรรมะ Dhamma News - DMC.tv

ตัวอย่างความไม่สำรวมวาจา ที่ทำให้เดือดร้อนเป็นทุกข์ คือ

        - การพูดสวน พูดแย้ง แย่งพูด ตวาดผู้อื่น ฯลฯ ให้หงุดหงิด

        - การพูดเรื่องโสโครกน่ารังเกียจ เรื่องที่น่าปิดบังกลางที่ประชุม ชอบนำความลับผู้อื่นมาเปิดเผย โดยไม่จำเป็น ฯลฯ

          - การพูดล้อเลียน ว่าร้าย ติเตียนบุคคล - สิ่งของที่ผู้อื่นเคารพนับถือ ให้เขาได้อาย ฯลฯ

          - การพูดล่วงเกิน ไม่ชอบขอโทษ ไม่ชอบขอบคุณ ฯลฯ

          - การพูดปลุกระดมโจมตี ผู้อื่นให้เสียหายด้วยข้อมูลเท็จ กำกวม ฯลฯ

         - การพูดชักชวนกันไปทำความชั่ว เช่น ดื่มน้ำเมา เที่ยวกลางคืน เล่นการพนัน ทำในสิ่งไร้สาระ ฯลฯ

หนังสือ มองตนให้เป็น หน้า 36 - 41 โดย ทตฺตชีโว ภิกขุ