ถ้าประเทศไทยเดินหน้าถูกทิศทางถือว่ายุคนี้เป็นโอกาสทองของการเดินทางลัดไปสู่ความเจริญที่รวดเร็วขึ้นได้เปรียบกว่าประเทศที่พัฒนาเสียอีก เพราะพวกเขาต้องใช้ของเก่าให้คุ้มก่อนในขณะที่เราไม่จำเป็นต้องเดินตามหลังทีละก้าว แต่สามารถก้าวไปหาของใหม่เลย

ตัวอย่างการก้าวกระโดดที่เห็นชัดที่สุดมีให้เห็นในอินเดียและจีนพื้นที่ห่างไกลความเจริญที่ยังไม่ได้รับการพัฒนามากนักได้รับประโยชน์จากยุคอินเตอร์เน็ตแบบสังคมโมบายไม่ต้องรอความเจริญเป็นสายโทรศัพท์หรือเคเบิลเข้าไปสู่ท้องถิ่นกันดารต่างๆแต่สามารถส่งข้อมูลความรู้ความเจริญผ่านทางอากาศ ผ่านสมาร์ตโฟน

มีศัพท์เฉพาะในภาษาอังกฤษว่าLeapfrogging แปลความหมายได้ว่า ก้าวกระโดดเป็นอะไรที่เหมาะกับยุคสมัยนี้ของไทยอย่างมากแทนที่จะค่อยๆเดินไปทีละขั้นก็เปลี่ยนมาใช้วิธีการแบบก้าวกระโดดหยุดพัฒนาไปในแนวทางเก่าที่กำลังเป็นเรื่องตกยุคตีบตันเลือกเดินหน้าไปตามกระแสใหม่ของโลก

โดยสภาพความจริงประเทศไทยยังเป็นอะไรที่เรียกว่าอยู่ในยุค 2 หรือต้นยุค 3 ของการปฏิวัติอุตสาหกรรมโลกน่าจะเป็นโอกาสดีที่จะกระโดดข้ามไปยุคใหม่ทันที ไม่ต้องค่อยๆเดินทีละก้าวแต่ก้าวกระโดดข้ามไปหายุค 4.0 เลย แนวทางก็ไม่ได้ซับซ้อนอะไรเพียงแค่ตามกระแสใหม่ของโลกให้ทัน อย่าเสียเวลาเดินไปในทางที่กำลังจะตกยุคสมัย 

โครงการประเทศไทย4.0ในภาพกว้างก็คือการนำประเทศให้สอดคล้องกับโลกในยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4แต่ในภาคปฏิบัติหรือกิจกรรมที่เกิดขึ้นในประเทศไทย ยังไม่ค่อยเห็นอะไรเป็นรูปธรรม

เริ่มตั้งแต่เรื่องใหญ่ที่สุดคือ เรื่องของพลังงานกระแสโลกกำลังหันไปหาพลังงานหมุนเวียนที่นำกลับมาใช้ใหม่ได้ไม่รู้จบแต่ดูเหมือนว่าเราให้ความสำคัญกับมันน้อยมาก

พลังงานแห่งอนาคตเป็นพลังงานสะอาดและไม่ใช่เรื่องของการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมที่เป็นเหตุผลสำคัญแต่สาเหตุหลักมาจากต้นทุนของพลังงานสะอาดที่ถูกกว่า

ในปัจจุบันต้นทุนของโรงไฟฟ้าที่มาจากโซลาร์เซลล์หรือพลังงานแสงอาทิตย์มีต้นทุนต่ำที่สุดต่ำกว่าพลังงานลม และต่ำกว่าพลังงานฟอสซิลที่สร้างปัญหามลพิษทุกชนิด เช่น ถ่านหินก๊าซ น้ำมัน

ต้นทุนค่าไฟฟ้าที่ต่ำลงยังหมายถึงต้นทุนการผลิตของสินค้าที่ต่ำลงด้วยถือเป็นแรงจูงใจสำคัญอย่างหนึ่งสำหรับโรงงานที่เป็นทุนต่างชาติที่จะเลือกมาตั้งโรงงานในประเทศไทย 

อีกเรื่องที่เกี่ยวโยงกับเรื่องพลังงานและถึงเวลาที่ประเทศไทยควรมีการก้าวกระโดดทันทีคือ ยานยนต์ไฟฟ้า

อเมริกาจีน ยุโรป กำลังเดินหน้าครั้งใหญ่ไปใช้ยานยนต์ไฟฟ้าเป็นทิศทางที่ชัดเจนว่าเป็นกระแสใหม่ของโลก แต่หันมาดูประเทศไทยยังไม่มีอะไรคืบหน้า ไม่มีอะไรที่เป็นรูปธรรมทั้งๆที่ประเทศไทยได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในผู้ผลิตรถยนต์รายใหญ่ของโลก

การที่ไทยมีโรงงานผลิตรถยนต์แบบเทคโนโลยีเก่าที่เป็นเครื่องยนต์ใช้น้ำมันจำนวนมากกลายเป็นปัญหาใหญ่ที่ทำให้ยานยนต์ไฟฟ้าไทยก้าวไม่ทันโลกเพราะกลัวการเปลี่ยนผ่านที่รวดเร็วเกินไปกลัวว่าจะส่งผลทำให้โรงงานผลิตรถยนต์รูปแบบเก่ามีปัญหายังไม่ได้ทุนคืนให้กับโรงงานเก่า

มีหลายคนวิเคราะห์ที่ฟังดูเหมือนตลกที่ขำไม่ออกว่าประเทศไทยจะเป็นประการด่านสุดท้ายของโลกที่จะปกป้องอนุรักษ์เทคโนโลยีเครื่องยนต์ไออีซีใช้น้ำมันแบบเก่าให้อยู่ในโลกได้นานที่สุด 

ก็อยากเห็นใจนายทุนทั้งในประเทศและทุนข้ามชาติเหมือนกันแต่ต้องถือว่านี่เป็นความเสี่ยงทางธุรกิจที่ต้องแบกรับเอาไว้เองทุกคนมีหน้าที่ต้องปรับตัวให้ทันตามกระแสที่ผ่านมาก็มีช่วงเวลางามๆที่ได้กอบโกยกันไปมากแล้ว

พ่อค้าน้ำมันรายใหญ่ของโลกกำลังหาทางออกให้กับอนาคตของธุรกิจน้ำมันที่ดูเหมือนว่ากำลังจะมีปัญหาจากยานยนต์ยุคใหม่ที่เปลี่ยนไปใช้เชื้อเพลิงไฟฟ้ากันมากขึ้นพวกเขาวิเคราะห์ว่าในระยะสั้นแล้วบริษัทน้ำมันคงไม่ได้รับผลกระทบมากนักเพราะเชื่อว่ายังมีความจำเป็นต้องใช้น้ำมันจำนวนมากสำหรับ รถบรรทุก เรือเดินสมุทรเครื่องบิน ปิโตรเคมีภัณฑ์

นักอุตสาหกรรมน้ำมันยังวิเคราะห์ต่อไปด้วยว่าการเปลี่ยนแปลงที่อาจทำให้น้ำมันมีการใช้น้อยลงส่วนใหญ่อยู่ในประเทศที่พัฒนาแล้วแต่ประเทศที่กำลังพัฒนาในเอเชียซึ่งเป็นผู้บริโภคน้ำมันส่วนใหญ่ของโลกยังไม่ได้ทำอะไรที่เป็นสัญญาณบอกว่าจะใช้น้ำมันน้อยลง

ได้ฟังเขาวิเคราะห์แล้วรู้สึกเจ็บปวดใจจริงๆเราก็เป็นประเทศหนึ่งที่ยังไม่พัฒนาและคงเป็นเหยื่อทางการค้าของพ่อค้าน้ำมันที่พวกเขายังสามารถกอบโกยผลประโยชน์จากเราได้ต่อไปอีกนาน

อีกเรื่องหนึ่งที่น่าห่วงเป็นเรื่องของกระแสใหม่ของโลกที่ใช้ระบบอัตโนมัติมากขึ้น พึ่งพาแรงงานน้อยลงมีการวิเคราะห์ว่าหากนำเทคโนโลยีที่มีอยู่ในปัจจุบันมาปรับใช้กับโรงงานหรือการทำงานในสำนักงานทั้งหมดจะต้องเอาคนออกจากงานทุกแห่งทั่วโลกมากกว่าครึ่ง 

สาเหตุที่มีการนำเครื่องจักรหรือคอมพิวเตอร์มาช่วยทำงานแทนคนมากขึ้นเพราะได้ผลรับที่มีประสิทธิภาพดีกว่า และมีต้นทุนต่ำกว่าใช้แรงงานคน

โรงงานในเอเชียที่เป็นประเทศที่กำลังพัฒนาซึ่งรวมถึงประเทศไทยหากต้องการเพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิตก็จำเป็นต้องนำเครื่องจักรจากเทคโนโลยีใหม่มาใช้เช่นกันแต่ก็มีเรื่องน่าห่วงตามมาว่า หากมีการนำเครื่องจักรมาแทนคนมากๆอย่างรวดเร็วจะทำให้คนตกงานพร้อมๆกันจำนวนมาก และอาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ทางสังคม

เครื่องมือเครื่องใช้ที่สร้างจากเทคโนโลยีใหม่ที่เกิดขึ้นทุกวันเป็นอะไรที่เหลือเชื่อจริงๆ แม้แต่คนที่อยู่ในวงการเองก็ยังไม่แน่ใจว่าจะพัฒนาอะไรต่อไปได้อีก

ต่อไปในอนาคตสินค้าที่ผลิตจากโรงงานในอเมริกาหรือยุโรปอาจมีต้นทุนไม่แตกต่างจากสินค้าที่ผลิตในประเทศที่กำลังพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ที่ใช้แรงงานคนน้อยทำให้ต้นทุนการผลิตต่ำลงงานหลายอย่างสามารถใช้หุ่นยนต์ที่มีอิสระในการเคลื่อนไหวได้เหมือนคนโดยไม่ต้องปรับเปลี่ยนระบบหรือสภาพแวดล้อมเดิมมากนัก

ค่าไฟฟ้าในประเทศที่พัฒนาแล้วซึ่งเป็นต้นทุนสำคัญก็จะต่ำลงเพราะใช้พลังงานหมุนเวียนที่มีต้นทุนต่ำ ปัญหามลพิษที่เคยกังวลกันก็จะมีน้อยลงไม่จำเป็นต้องผลักการผลิตสินค้าไปสู่โรงงานในประเทศโลกที่สามเหมือนในอดีต

ผู้นำของหลายประเทศกำลังคิดหาทางออกให้กับโลกที่จะเปลี่ยนไปอย่างรุนแรงในอนาคตตำแหน่งงานเก่าๆกำลังจะหายไปมากกว่าครึ่ง แล้วจะรับมือกับคนว่างงานจำนวนมากอย่างไรจะพัฒนาคนเหล่านี้ไปสู่งานในทักษะใหม่ๆสำหรับอนาคตได้อย่างไร

สถาบันการศึกษาทั่วโลกส่วนใหญ่ยังใช้วิธีการเรียนการสอนแบบเก่ามีหลักสูตรเดิมๆที่ไม่เคยเปลี่ยนมานาน 20-30 ปี จะปรับเปลี่ยนกันอย่างไรเพราะงานที่เหลือให้คนทำในอนาคตมากกว่าครึ่งเป็นงานที่วันนี้ไม่มีใครรู้ว่าเป็นอย่างไร

สิ่งที่หลายประเทศเริ่มทำกันแล้วคือ การสอนภาษาคอมพิวเตอร์ให้กับนักเรียนนักศึกษามีการฝึกฝนทักษะในการเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ มากขึ้น

ต้องบอกตามตรงว่าผมไม่มีความหวังกับภาครัฐที่บริหารประเทศอยู่ในปัจจุบัน

มันมีปัญหามากมายรออยู่ข้างหน้าและพวกเราคงต้องหาทางดิ้นรนกันเอาเอง

การก้าวกระโดดเข้าหาเทคโนโลยีใหม่น่าจะเป็นทางออกที่ดีที่สุดสำหรับประเทศไทยในยุค4.0

บทความโดย  Suttichai Taksanun