พระนารายณ์-พระราม

เรื่องย่อรามเกียรติ์

เนื้อเรื่องตอนที่ 1
        เป็นการเล่าแนะนำตัวละครสำคัญทุกพงศ์ คือกำเนิดตัวละคร แล้วดำเนินเรื่องตามลำดับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เช่น กล่าวถึงเรื่องหิรันต์ยักษ์ม้วนแผ่นดิน จนพระนารายณ์อวตารลงไปปราบ แล้วกล่าวถึงราชวงศ์มนุษย์ อสูรพงศ์ และวานรพงศ์ ราชวงศ์มนุษย์ มีท้าวอโนมาตัน เป็นปฐมกษัตริย์แห่งกรุงอโยธยา อภิเษกกับนางมณีเกสร มีโอรสชื่อท้าวอัชบาล ได้รับมอบราชสมบัติสืบต่อมา และได้อภิเษกกับนางอัปสร มีโอรสชื่อท้าวทศรถ อสูรพงศ์ มีท้าวสหบดีพรหมสร้างเมืองลงกา แล้วให้ท้าวธาดาพรหม
หรือท้าวจตุพักตร์ไปครองเมืองลงกา และได้อภิเษกกับนางมลิกา ต่อมามีโอรสชื่อท้าวลัสเตียนได้รับมอบราชสมบัติสืบต่อมา ท้าวลัสเตียนมีมเหสี 5 พระองค์ มีโอรสที่เกิดจากมเหสีแต่ละองค์คือ กุเปรัน เป็นโอรสที่เกิดจากนางศรีสุนันทา ทัพนาสูรเป็นโอรสที่เกิดจากนางจิตรมาลา อัศธาดาเป็นโอรสที่เกิดจากนางสุวรรณมาลัย มารันเป็นโอรสที่เกิดจากนางวรประไภ ส่วนนางรัชฎามเหสีองค์ที่ 5 กำเนิดโอรสธิดารวม 7 พระองค์คือ ทศกัณฐ์ กุมภกรรณ พิเภก ขร ทูษณ์ ตรีเศียร และนางสำมนักขา ตามลำดับ ส่วนวานรพงศ์ได้กล่าวถึงกำเนิดของพาลี ว่าเป็นลูกของพระอินทร์กับนางกาลอัจนากำเนิดของสุครีพ ว่าเป็นลูกของพระอาทิตย์กับนาง กาลอัจนา หนุมานเป็นลูกของพระพายกับนางสวาหะ นางสวาหะเป็นบุตรีของฤาษีโคดมกับนางกาลอัจนา
ชมพูพาน ซึ่งพระอิศวรชุบด้วยเหงื่อไคลของพระองค์ และกล่าวถึงกำเนิดของนางมณโฑที่ฤาษีทั้ง 4 ตน ได้ชุบมาจากกบ และองคต ซึ่งเป็นลูกของพาลีกับนางมณโฑ

        

นางสีดา

นอกจากนั้นยังกล่าวถึง เรื่องของนนทุก (ชาติก่อนของทศกัณฐ์) ว่าเป็นผู้มีหน้าที่ล้างเท้าเทวดา นนทุกเจ็บใจเทวดาทั้งหลาย

       ที่ชอบข่มแหง แกล้งตบหัว ลูบหน้า ถอนผมจนโกร๋น จึงขอพระอิศวรให้มีนิ้วเพชรชี้ผู้ใดผู้นั้นตาย ต่อมาเมื่อนนทุกล้างเท้าให้ใคร และถูกล้อเลียน นนทุกก็ชี้ด้วยนิ้วเพชร ทำให้เทวดาตายเป็นอันมาก พระนารายณ์จึงอวตารเป็นนางฟ้าไปปราบนนทุก ล่อให้นนทุกรำตาม (ที่มาของรำแม่บท) จนนิ้วเพชรชี้ขาตนเองขาดล้มลง นางฟ้าจึงกลับเป็นพระนารายณ์ใช้ตรีตัดหัวนนทุกขาด ก่อนตายนนทุกต่อว่าพระนารายณ์ว่าเอาเปรียบตนเพราะมีถึงสี่มือ แต่ตนมีเพียงสองมือจะสู้พระนารายณ์ได้อย่างไร พระนารายณ์จึงสาปให้นนทุกไปเกิดใหม่มีสิบหน้ายี่สิบมือ แล้วพระองค์จะเป็นมนุษย์สองมือลงไปสังหาร อีกเรื่องหนึ่งคือเรื่องเทวดาจับระบำมีรามสูรเมขลาเข้ามาไล่กัน ขณะที่รามสูรขว้างขวานไล่นางเมขลา มีเทวดาชื่ออรชุนเข้ามาขัดขวาง จึงถูกรามสูรจับขาของอรชุนฟาดกับเหลี่ยมเขาพระสุเมรุจนอรชุนตาย และทำให้เขาพระสุเมรุเอนทรุด พระอิศวรจึงต้องประกาศหาผู้มาตั้งเขาพระสุเมรุให้ตรง และในคราวนั้นสุครีพออกอุบายทำให้เขาพระสุเมรุตั้งตรงได้ พระอิศวรจึงมอบนางดาราใส่ผอบแก้วให้สุครีพ โดยฝากพาลีไปให้ พาลีสาบานว่าถ้าตนไม่ให้นางแก่สุครีพ ขอให้ต้องศรของพระนารายณ์ แต่พาลีผิดคำสาบาน เกี้ยวนางดาราเป็นเมียตนเสียเอง และเรื่องอีกเรื่องหนึ่งคือเรื่องทรพาทรพี กล่าวถึงนนทกาล ข้าของพระอิศวรไปเกี้ยวนางฟ้าชื่อมาลี จึงถูกพระอิศวรสาปให้เป็นควายป่า เมื่อถูกลูกสังหารจึงจะพ้นคำสาป

        เนื้อเรื่องในตอนนี้ ยังกล่าวถึงทศกัณฐ์ได้นางมณโฑ ทศกัณฐ์รบแพ้อรชุนและพาลีถึงสองครั้ง จึงให้ฤาษีโคบุตรช่วยถอดดวงใจ

เก็บรักษาไว้ที่กุฏิกลางป่า ใครมาฆ่าก็ไม่ตาย เป็นเหตุให้ทศกัณฐ์กำเริบ อยากได้บุษบกแก้วของกุเปรันผู้พี่ชาย จึงได้รบกัน กุเปรันสู้ไม่ได้หนีไปหาพระอิศวร พระอิศวรวถอดงาช้างขว้างไปปักอกทศกัณฐ์ และสาปให้ติดอยู่ตลอดไป ต่อมาเมื่อตายแล้วจึงหลุด ทศกัณฐ์ได้ไปหาพระวิษณุกรรมให้ช่วยเลื่อยงาส่วนที่ยื่นออกมา แล้วเนรมิตเครื่องประดับปิดงาที่จมอยู่ในอกนั้น แล้วได้เล่าเรื่องรณพักตร์ ลูกของทศกัณฐ์กับนางมณโฑได้บำเพ็ญตบะ จึงได้ศรสามเล่มจากพระเป็นเจ้าแล้วรบชนะพระอินทร์และได้จักรแก้ว

ของพระอินทร์มายังเมืองลงกา ทศกัณฐ์จึงตั้งชื่อให้ใหม่ว่า อินทรชิต แปลว่าผู้รบชนะพระอินทร์

พระลักษณ์

เนื้อเรื่องตอนที่ 2 

        เป็นเรื่องราวของพระรามตั้งแต่ประสูติ จนกระทั่งเสร็จศึกลงกา เริ่มเรื่องตั้งแต่ท้าวทศรถแห่งกรุงอโยธยา มีมเหสีสามองค์ แต่ไม่มีโอรส จึงทำพิธีขอโอรสจากเทวดา โดยเชิญฤาษีกไลโกฎมาเป็นประธาน ในระหว่างทำพิธี มีอมนุษย์เชิญถาดข้าวทิพย์ผุดขึ้นมา

       กลางกองไฟในพิธี นางกากนาสูรโฉบไปได้ครึ่งก้อนให้นางมณโฑมเหสีของทศกัณฐ์ นางเสวยแล้วทรงครรภ์คลอดลูกเป็นนางสีดา แต่พิเภกทำนายว่าเป็นกาลกิณีเกิดมาล้างผลาญวงศ์ยักษ์ ทศกัณฐ์จึงเอาไปทิ้งน้ำเสีย พระชนกแห่งเมืองมิถิลาซึ่งทรงผนวชเป็นฤาษี เก็บนางขึ้นใส่ผอบฝังไว้ในดิน ต่อมาจึงขุดขึ้นแล้วเลี้ยงไว้เป็นธิดาบุญธรรม ส่วนมเหสีของท้าวทศรถทั้งสามองค์ เมื่อเสวยข้าวทิพย์ จึงทรงครรภ์และประสูติโอรส คือนางเกาสุริยาประสูติพระราม นางไกยเกษีประสูติพระพรต นางสมุทรชาประสูติพระลักษมณ์และพระสัตรุด ตามลำดับ

        เมื่อพระรามมีพระชันษาได้ 16 ปี ได้ไปปราบยักษ์คือกากนาสูร ตามคำขอของพระฤาษี ที่ถูกยักษ์มารังควานจนบำเพ็ญพรตไม่ได้ พระรามพระลักษณ์ฆ่ากากนาสูรตาย ต่อมารีศกับสวาหุลูกของกากนาสูรมาแก้แค้นแทนมารดา สวาหุตาย มารีศหนีไปได้แล้วพระฤาษี

ีจึงพาพระรามและพระลักษณ์ไปเมืองมิถิลา ในขณะนั้นท้าวชนกประกาศเชิญกษัตริย์ทั้งปวงให้ประลองกำลังยกศร พระรามยกได้ จึงได้อภิเษกกับนางสีดาตอนเดินทางกลับอโยธยา พระรามต่อสู้กับรามสูร และพระรามชนะ

ส่วนเรื่องทรพีกล่าวถึงควายทรพีคอยวัดรอยตีนพ่อ ครั้นโตเท่าพ่อแล้วก็ท้าทรพารบและได้ฆ่าพ่อตาย แล้วกล่าวถึงพาลีรบกับทรพีในถ้ำ

จนเลือดไหลออกมาปากถ้ำ สุครีพน้องพาลีเข้าใจว่าพี่ถูกฆ่าตายจึง ปิดปากถ้ำเมื่อพาลีออกจากถ้ำได้ก็โกรธ ขับสุครีพให้ออกจากเมือง สุครีพจึงไปอยู่ป่ากล้วยแห่งเดียวกับที่ หนุมานบำเพ็ญพรตอยู่

หนุมาน

ในสมัยที่พระรามเรียนศิลปศาสตร์หัดยิงศร ได้ยิงศรล้อนางกุจจีพี่เลี้ยงหลังค่อมของนางไกยเกษี เป็นเหตุให้นางผูกใจเจ็บทูลยุยงให้นางไกยเกษีของราชสมบัติให้พระพรต และขอให้เนรเทศพระรามออกเดินป่าเป็นเวลา 14 ปี ท้าวทศรถจำต้องปฏิบัติ

        ตามคำสัญญาที่เคยให้ไว้กับนางไกยเกษี พระรามจึงต้องออก เดินป่า มีพระลักษมณ์และนางสีดาติดตามไปด้วย ฝ่ายพระพรตและพระสัตรุดอนุชาพระราม ซึ่งอยู่ที่เมืองไกยเกษได้ทราบข่าวว่าพระบิดาจะอภิเษกพระรามเป็นยุพราช จึงเดินทางมาอโยธยาจะช่วยงาน แต่เมื่อได้ทราบความจริงว่าพระรามถูกเนรเทศ และพระบิดาสิ้นพระชนม์ พระพรตโกรธพระมารดามาก เมื่อจัดการพระศพท้าวทศรถแล้วก็ออกตามพระรามกลับมาครองราชย์ แต่พระรามไม่ยอม อ้างว่าต้องการรักษาความสัตย์ของบิดา จึงได้ประทานรองพระบาทหญ้ามาตั้งไว้แทนพระองค์ และพระพรตรักษาเมืองคอยพระราม จนกว่าจะเสด็จกลับ

        พระราม พระลักษณ์ และนางสีดาได้เดินทางต่อไป ได้พบอสูรชื่อพิราพ พระรามรบชนะ เดินป่าต่อไปถึงฝั่งแม่น้ำโคทาวารี นางสำมนักขาน้องสาวทศกัณฐ์ ซึ่งขณะนั้นเศร้าโศกเพราะชิวหาผู้เป็นสามีตายไป ครั้นนางพบพระรามจึงหลงรักอยากได้พระรามเป็นสามี เมื่อไม่สำเร็จจึงรังแกนางสีดา จนพระลักษณ์ต้องตัดตีนมือและเชือดหูจมูกขาด นางจึงไปฟ้องพี่ทั้งสามคือ ทูษณ์ ขร และตรีเศียร ให้มาแก้แค้นแทน แต่ถูกพระรามสังหารตายหมด นางสำมนักขาจึงไปเล่าถึงความงามของนางสีดาให้ทศกัณฐ์ฟัง ทศกัณฐ์ให้

        มารีศแปลงเป็นกวางทองมาล่อ นางสีดาอยากได้กวางทองจึงขอให้พระรามออกตามจับ ระหว่างนี้ทศกัณฐ์จึงเข้าลักพานางสีดาไปได้ พระรามพระลักษณ์ออกติดตามพบนกสดายุและอสูรต่าง ๆ จนถึงป่ากล้วยที่หนุมานและสุครีพได้สาบานไว้ พระรามมีบริวารสำคัญที่เป็นลิงหลายตัว นอกจากหนุมานกับสุครีพอยู่ ได้พบหนุมานและสุครีพ ต่างสัญญาว่าจะช่วยเหลือกัน และพระรามได้ฆ่าพาลีตาย สมตามคำที่พาลีได้สาบานไว้ ตอนนี้พระรามมีบริวารสำคัญที่เป็นลิงหลายตัว นอกจากหนุมานกับสุครีพแล้ว ยังมีชมพูพาน นิลพัท องคต ฯลฯ กับพลลิงอีกมากมาย แล้วช่วยกันตามหานางสีดา ฝ่ายหนุมานได้ถวายแหวนของพระราม ขากลับได้ทำลายสวนทศกัณฐ์จนเกิดรบพุ่งกัน ในที่สุดยักษ์จับหนุมานได้ แต่ฆ่าเท่าไรก็ไม่ตาย หนุมานออกอุบายให้เผาตัว ทศกัณฐ์เสียรู้จุดไฟเผาหนุมาน หนุมานจึงเผาลงกาวอดวายสิ้นแล้วหนีรอดมาได้ ทศกัณฐ์ขอให้เทวดาสร้างเมืองลงกาให้ใหม่

ทศกัณฐ์

         ต่อมาทศกัณฐ์ฝันร้าย พิเภกทำนายว่าจะเสียเมืองเสียตัวและเสียวงศ์วานถ้าไม่ส่งสีดาคืน ทศกัณฐ์กริ้วขับพิเภกออกจากลงกา พิเภกจึงออกมาอยู่กับพระรามและทำพิธีถือน้ำถวายสัตย์ ทศกัณฐ์ปลอมเป็นฤาษีมายุให้พระรามระแวงพิเภกกับสุครีพแต่ไม่สำเร็จ ทศกัณฐ์จึงให้เบญกายลูกพิเภกปลอมเป็นสีดาทำตายลอยน้ำมา พระรามลงไปสรงน้ำเห็นเข้าก็เชื่อว่าจริงและเศร้าโศกมาก แต่หนุมานรู้เท่าทัน จึงจับนางไว้ซักถาม ได้นางเป็นเมียแล้วปล่อยไป ต่อมาพระรามให้พลลิงจองถนนข้ามทะเลไปลงกา ขณะที่จองถนนหนุมานได้วิวาทกับนิลพัท จนพระรามต้องส่งนิลพัทไปรักษาเมืองขีดขินและคอยส่งเสบียง แล้วมีเรื่องนางสุพรรณมัจฉาขัดขวางการจองถนน หนุมานลงไปจับตัวและนางเป็นเมีย มีบุตรชื่อมัจฉานุ ต่อมาไมยราพเจ้ากรุงบาดาลนำไปเลี้ยงไว้เป็นบุตรบุญธรรม เมื่อจองถนนเสร็จแล้วพระรามยกพลข้ามไปประชิดลงกา แล้วให้องคตเข้าไปสื่อสารขอสีดาคืน ทศกัณฐ์ให้จับองคต เกิดการต่อสู้กันขึ้นจนยักษ์ตายหลายตน องคตกลับมาได้ ทศกัณฐ์ให้ยกฉัตรแก้วขึ้นบัง ดวงอาทิตย์ทำให้มืดมน แล้วชวนนางมณโฑกับนางสนมกำนัลขึ้นไปอยู่บนฉัตรเพื่อดูกองทัพของพระราม ฝ่ายทหารพระรามมองไม่เห็นแสงอาทิตย์ สุครีพจึงขันอาสาไปหักฉัตร ได้เกิดสู้รบกับทศกัณฐ์ สุครีพชนะ ตอนต่อมากล่าวถึงไมยราพลักพระรามไปเมืองบาดาล แต่หนุมานตามไปช่วยกลับมาได้

ต่อมาจึงกล่าวถึงสงครามลงกา ซึ่งเป็นเรื่องยึดยาว ต่างฝ่ายต่างผลัดกันแพ้และชนะหลายครั้งหลายหน ทศกัณฐ์ได้ญาติมิตรจำนวนมากมาออกต่อสู้กับพระราม สรุปศึกครั้งสำคัญ ๆ ได้ดังนี้คือ

        1. ศึกกุมภกรรณ เมื่อกุมภกรรณยกทัพออกมา พิเภกออกไปพูดขอร้องห้ามมิให้รบ กุมภกรรณฟังเหตุผลของพิเภก แต่ด้วยเห็นว่าทศกัณฐ์เป็นพี่ชาย จึงทำตามคำสั่งทศกัณฐ์ สุครีพยกทัพออกมารบ กุมภกรรณจับสุครีพหนีบรักแร้ไป แต่หนุมานไปช่วยหนีกลับมาได้ กุมภกรรณได้รบกับพระลักษมณ์ พระลักษมณ์ถูกหอกโมกขศักดิ์ แต่แก้กันได้ ต่อมากุมภกรรณไปนอนทดน้ำมิให้ไหล เพื่อให้กองทัพพระราม อดน้ำ หนุมานตามไปแก้ได้และเมื่อกุมภกรรณยกมารบอีก จึงถูกพระรามสังหารตาย

        2. ศึกอินทรชิต อินทรชิตได้รบกับฝ่ายพระรามหลายครั้ง บางครั้งได้ใช้กลอุบายหลอกฝ่ายพระราม เช่น แปลงเป็นพระอินทร์ขี่ช้างเอราวัณ ให้สุขาจารปลอมเป็นสีดา เอาตัวมาตัดหัวให้พระรามดูกลางสนามรบ และบางครั้งได้ใช้ฝีมือความสามารถต่อสู้กัน ต่างฝ่ายต่างผลัดกันเพลี่ยงพล้ำ และในที่สุดอินทรชิตต้องศรพระรามตาย

        3. นอกจากนี้ยังมีสหายญาติมิตรของทศกัณฐ์อีกมากมายที่ช่วยทศกัณฐ์รบ แต่ถูกพระรามสังหาร เช่น สหัสเดชะ ราชาแห่งปางตาล และมูลพลัม อุปราชปางตาล ทั้งสองเป็นสหายทศกัณฐ์ แสงอาทิตย์ลูกพญาขร สัตลุงราชาแห่งจักรวาล ตรีเมฆลูกตรีเศียร สัทธาสูรราชาแห่งอัสดงสหายของทศกัณฐ์ วิรุณจำบังลูกพญาทูษณ์ เมื่อญาติมิตรเหล่านี้ถูกฆ่าตาย ทศกัณฐ์ทำพิธีอุโมงค์ชุบตัวให้เป็นกายสิทธิ์ แต่ไม่สำเร็จเพราะถูกทำลายพิธีเสียก่อน

สุครีพหักฉัตร

        ต่อมาทศกัณฐ์ไปเชิญท้าวมาลีวราชผู้มีวาจาสิทธิ์มาว่าความ ทศกัณฐ์กล่าวหาพระรามเพื่อให้ท้าว มาลีวราชแช่ง แต่ท้าวมาลีวราชมิได้หลงคำของทศกัณฐ์คือไม่ฟังความข้างเดียว ให้ไปเชิญพระราม นางสีดา เหล่าเทวดามาให้ปากคำ แล้วทรงชี้ขาดโดยคำพยานคนกลางคือนางสีดา และให้ทศกัณฐ์ส่งสีดาคืน ทศกัณฐ์ไม่ยอมจึงถูกท้าวมาลีวราชแช่ง ในที่สุดเมื่อทศกัณฐ์ออกทำสงคราม หนุมานรับอาสาไปหลอกเอากล่องดวงใจมาได้ ครั้นพระรามแผลงศรต้องทศกัณฐ์ หนุมานจึงขยี้ดวงใจทศกัณฐ์จนทศกัณฐ์สิ้นชีวิต

         เมื่อได้นางสีดากลับคืนมาแล้ว พระรามให้นางสีดาลุยไฟเพื่อพิสูจน์ความบริสุทธิ์ ให้พิเภกครองลงกา แล้วพระราม พระลักษมณ์และนางสีดาเดินทางกลับอโยธยา ขณะเดินทางกลับ อัศกรรณสหายของทศกัณฐ์และบรรลัยกัลป์

ลูกของทศกัณฐ์ที่พญานาคเอาไปเลี้ยงไว้ ยกทัพมาสู้กันกับพระรามเพื่อแก้แค้นแทนทศกัณฐ์ แต่ถูกฆ่าตายหมด แล้วพระรามให้หนุมานครองเมืองอโยธยาเพื่อบำเหน็จความชอบ แต่หนุมานทำตามรับสั่งหนึ่งวัน ก็ถวายเมืองคืน เพราะเห็นว่าตนไม่สมควร พระรามจึงสร้างเมืองลพบุรีให้ครอง 

นนทุกอดีตชาติของทศกัณฐ์

เนื้อเรื่องตอนที่ 3 
        เป็นเรื่องราวของพระรามหลังจากกลับสู่อโยธยาแล้ว มีเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นหลายตอนคือ ท้าว มหาบาลเทพาสูรผู้ครองเมืองจักรวาลยกทัพมาแก้แค้นทศกัณฐ์ แต่ถูกพิเภกฆ่าตาย แล้วกล่าวถึงศึกท้าวจักรวรรดิแห่งมลิวัน ไพนาสุริวงศ์ ซึ่งเป็นลูกของนางมณโฑกับทศกัณฐ์ทราบว่าพิเภกไม่ใช่พ่อที่แท้จริง จึงได้ชักชวนท้าวจักรวรรดิจับพิเภกกับนางมณโฑใส่ตรุไว้ พระรามจึงให้พระพรตและพระสัตรุดมาช่วย ได้สังหารไพนาสุริวงศ์ และยกทัพไปตีเมืองมลิวันได้สำเร็จ 

        ต่อมากล่าวถึงนางอดูลปีศาจมาลวงให้นางสีดาเขียนรูปทศกัณฐ์แล้วเข้าสิงรูปนั้น พระรามเห็นเข้าก็กริ้วจึงให้พระลักษมณ์เอานางไปฆ่า แตะพระลักษมณ์ปล่อยนางไป และเอาหัวใจกวางมาถวายพระรามแทนหัวใจสีดา นางสีดาไปอาศัยอยู่กับพระฤาษีวัชมฤค และได้ประสูติโอรสองค์หนึ่งชื่อว่าพระมงกุฎ จึงประลอง ศรศิลป์จนดังสนั่นกึกก้องไปถึงอยุธยา พระรามอยากทราบว่าเป็นเสียงใครทำฤทธิ์ จึงปล่อยม้าอุปการ ผูกสารที่คอว่า ถ้าใครพบม้านี้ให้บูชาพระราม ถ้าขัดขืนถือว่าเป็นกบฏ กุมารทั้งสองพบม้าเข้าก็จับขี่เล่น หนุมานจึงเข้าไปจับกุม แต่แพ้สองกุมาร ในที่สุดพระรามยกกองทัพไปจับ ได้ความว่าเป็นพ่อลูกกัน จึงขอให้พานางสีดา และเชิญเข้าเมือง นางไม่ยอมกลับ พระรามจึงทำอุบายเข้าโกศให้หนุมานไปทูลว่าพระรามสิ้นพระชนม์จะถวายพระเพลิง นางสีดาร้องไห้คร่ำครวญอยู่ข้างโกศ ครั้นทราบว่าถูกหลอกจึงแทรกแผ่นดินหนีไปอาศัยอยู่กับพญานาค พิเภกจึงให้พระรามเสดาะพระเคราะห์ออกเดินดงอีกครั้งหนึ่งเป็นเวลาหนึ่งปี ขณะที่เดินดงพระรามได้ปราบยักษ์อีกหลายตนคือ ท้าวกุเวร ปักษาวายุภักษ์ และท้าวอุณาราช ต่อมาพระอิศวรทราบว่าพระรามกับนางสีดายังไม่ปรองดองกัน จึงตรัสให้ทั้งสองพระองค์ขึ้นไปบนสวรรค์ ว่ากล่าวให้ คืนดีกัน แล้วประทานอภิเษกเสียใหม่และมีความสุขสืบมา

        ในตอนจบ พวกคนธรรพ์มารบกวนฤาษีแล้วตีเมืองไกยเกษี ท้าวไกยเกษต้องหนีไปซ่อนตัวในป่า พระรามจึงให้โอรสทั้งสองไปปราบได้ราบคาบ บ้านเมืองจึงมีความผาสุกสืบมา.

ที่มา http://rungfa.chs.ac.th/ramstory.htm

ขอบคุณภาพจากwww.google.com