พระประวัติสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าฤกษ์) วัดบวรนิเวศวิหาร

                                                                             พระประวัติ

        สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ พระนามเดิมว่า พระเจ้าราชวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าฤกษ์ เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาเสนานุรักษ์ กับเจ้าจอมมารดาน้อยเล็ก ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 10 ขึ้น 6 ค่ำ ปีมะเส็งเอกศก จ.ศ.1171 ตรงกับวันที่ 14 กันยายน พ.ศ.2352 ต่อมา พ.ศ.2365 เมื่อพระชนมายุได้ 13 พรรษา ทรงผนวจเป็นสามเณร โดยมีสมเด็จพระสังฆราช (มี) เป็นพระอุปัชฌาย์ เสด็จมาจำพรรษาที่วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ เมื่อทรงผนวชได้ 4 พรรษา ทรงประชวรไข้ทรพิษ จึงต้องทรงลาผนวชออกไปรักษาพระองค์ชั่วคราว ครั้นหายประชวรแล้ว จึงทรงผนวชเป็นสามเณรอีกครั้งหนึ่ง ครั้นพระชันษา 20 ปี จึงทรงผนวชเป็นพระภิกษุ โดยมีสมเด็จพระสังฆราช (ด่อน) เป็นพระอุปัชฌาย์

                                สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

        พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชปรารภที่จะถวายมหาสมณุตมาภิเษก พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์ ให้ดำรงตำแหน่ง สมเด็จพาระสังฆราช แต่พระองค์ไม่ทรงรับ ดังนั้นพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าเลื่อนพระอิสริยยศเป็น พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เมื่อพ.ศ.2416 ต่อมาใน พ.ศ.2434 จึงทรงถวายมหาสมณุตมาภิเษกแด่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมสมเด็จพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เมื่อวันศุกร์ เดือน 12 แรม 12 ค่ำ ปีกุนตรีศก จ.ศ.1253 ตรงกับวันที่ 27 พฤศจิกายน พ.ศ.2434 นับเป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 8 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงพระดำริสร้างพระกริ่งขึ้นเป็นครั้งแรก เรียกว่า พระกริ่งปวเรศ พ.ศ.2464 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดสถาปนาเปลี่ยนคำนำพระนามเป็น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์

                                                                           พระอวสานกาล

        สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ สิ้นพระชนม์เมื่อเช้าตรู่ วันพฤหัสบดีที่ 29 กันยายน พ.ศ.2435 เดือน 11 ขึ้น 8 ค่ำ ปีมะโรง จัตวาศก จ.ศ.1254 สิริพระชันษาได้ 83 ปี ทรงครองวัดบวรนิเวศวิหาร เป็นเวลา 42 ปี ทรงดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชเป็นเวลา 10 เดือน